De Mohls (Auszug, 5. Kapitel aus dem ersten Teil von "Hans Mohl")

Dat föfte Kapittel

Hier in't Habshoper Muur weer de Arbeit noch ni sowiet as op den Hohner Muur. Bloots en grote Kolonne vun meist föftig Mann arbeit an annern Enn, wieter na de Dammkaat to. "Dat is de friesische Kompanie", vertell Hannes, "dor is uck den Husumer Snacker mit bi, de in Sleswig dat Wuurt harr." Hannes wüßt Bescheed, denn he harr sik güstern hier en beten ümkeken un mit de Lüüd snackt. "Se arbeit an den Kanaaldamm, de dor achter, halv na de Dammkaat to, vun den Hohner Damm liek över dat Muur röver ganz bet an de Eider rangahn schall. Dr. Erichsen hett den Plaan, hier en Kanaal to buun, de de Rünn mit de Eider verbinn sall. Stell di dat maal vör, Hans. Denn kann man mit lütte Schääp vun de Eider op düssen Kanaal bet in unsen See rinfohrn." "Glöövst du, dat se dat torechtkriegt, Hannes?" "Ik weet ni so recht, aver wi ward dat jo tosehn kriegen."

Denn annern Dag na Fieravend gung Hans hin üm sik dat antokieken. In Afstand vun 15 Schritt arbeit de friesische Kolonne twee Graven blanganner rut un smeet de Muurschiet in de Mitt tosaam. Dat weer de Ünnergrund för den Damm blang de Kanaal, de Schiet muß bloots noch eerst sacken un faster warrn. In den weken Muur kunn man so'n groten Kanaal ni op enmaal in vulle Grötte rutsmieten. Dat wull man later, villicht na'n poor Johr maken, wenn sik allns sett harr un fast worrn weer. De Friesen schulln noch dree Dämme mihr maken, de vun düssen Kanaaldamm an't faste Land in de Westerhamm rangungen. Düsse Dämme deelten dat ganze Habshoper Muur in glieken Afstand in veer glieke Dele.

Bi de friesische Kompanie gung dat lustig to bi de Arbeit. Geschrei un Grölen weern wiet to hörn. Se weern op de Dammkaat in Quartier, un de beiden lütten Hüser legen nachts so vull Lüüd, dat de Döörn ni mihr to gungen. De Weertslüüd harrn noog to doon, üm all de Mannslüüd satt to kriegen. Mitünner wüssen se ni, wo se dat Eten un Drinken för düsse hungerigen un döstigen Lüüd herkriegen schulln.

De Höker Thöming ut Rendsborg harr de Konzesschoon vör den Hannel mit Levensmitteln in't Hohner Amt. All veerteihn Daag keem he mit sien Spannwark rüm. Dütjohr, wo soveel frömde Lüüd in de Gegend an't arbein weern, harr he sien Wagen mitünner al tämlich lerdig verköfft wenn he na de Dammkaat keem. He kunn sien Wagen noch so vull laden, meistens weer dat ni noog. De Höker kunn gor ni soveel ranslepen, as he in düssen Sommer verköpen kunn.

To düsse velen frömden Arbeiters keem nu uck al de eersten Trupps ut Oberdüütschland, de hier ansiedelt warrn schulln. Veel to fröh harr man se in in ehr ole Heimat anworben un in Marsch sett. De eersten Kolonnen trocken noch wieter, bet ganz baben na Jütland schulln se kaam, wo se op de drögen Sandheiden ansiedelt worrn. Aver liekers bleven in't Hohner Amt uck wücke hängen, un de Behörde wüß ni wo hin mit se. Hier weern noch keen Hüser för se fertig, hier weern noch ni maal de Plätze afmeet, woneem de Hüser naher stahn schulln. Un all düsse Lüüd wulln wat to eten hebben.

De oberdüütschen Siedler mussen eerstmaal nootdürftig in de Dörper in Schüüns un annere Löcker ünnerbröcht warrn. Up den Hohner Holm buu man Noothütten ut Törf- und Grassoden. Hier geev dat jo keen oles Dörp neegbi wo se eerstmaal ünnerkrupen kunn. In düsse Eerdhütten kunn de Lüüd dat bi dröög un warm Wedder enigermaten utholen. Bloots bi Regen un Küll verklaamten se dor in un worrn krank. Op de Duur kunn se dor ni in wahn, dat gung ni. Doch wat schull man maken?

Wücke Kolonistenfamilien ut Schwaben, de de Vörstellung hatt harrn, se keem hier in't Paradies rin, verluurn gau de Geduld. Se trocken wieter na Rußland, wo de grote Zarin Catharina uck Siedlers söcht vör dat wiete Land an de Wolga. Doch annere schuten sik vör den langen Weg in dat frömde Land. So bleven se noch eerstmaal hier in de Hoffnung, dat ehr fasten Hüser bald ferdig warrn schulln.

De Siedler, de later maal op en Sandhügel bi de Sorge in't Hohner Muur ansiedelt warrn schulln, un de Lüüd, de op en Stück Unland blang den Hohner See, wo man Glinmuur to sä, wahn schulln, worrn in Hohn inquartiert. Bi de Buurn in Bargstall keem de Kolonissen in't Quartier, de later maal in de Westerhamm ehr Stelln kriegen schulln.

Soveel frömde Minschen as nu in düssen Sommer harr dat hier in de Hohner Harde noch ni geven. All wulln se eten un sattwarrn un uck ni bloots Water drinken. Soveel Geld, as in düsse Johrn in't Hohner Amt ünner de Lüüd keem, harr dat sünst in düsse Gegend noch ni geven. De Siedler kregen vun de Regierung ehr Tagegelder, un de Muurarbeiter verdeen uck mihr as se sünst in de Fingern kregen harrn. Un weer arbein deit un Geld verdeent, de mutt un will uck goot eten un drinken.

Hans Mohl un Hannes Engelland weern heel tofreden mit ehr Leven in düssen Sommer. Wenn dat Wedder goot weer, slepen se fein in ehr lüttes Telt, wat se sik opstellt harrn, bloots an Regendagen weer dat ni so schön. Jeden Sünnavend packen se ehrn Kraam op Hans sien Wagen un fohrn to Huus, doch över de Week kampierten se dicht bi ehr Arbeitsstell.

So seten se eenmaal an en schön Avend möh, aver satt vun de deftige Specksupp de Hannes kaakt harr, noch en beten an't Füür, smökten ut ehr Piepen un vertelln sik wat. "Wodennig gefallt di dat, jeden Dag alleen in Graven to stahn, Hans." "Ja, wat sall ik seggen, Hannes? Man hett denn jo uck dat Geld alleen un bruukt nix an den Hölper to betahln. Op de anner Siet verdeent en Hölper jo uck för mi mit. Wat meenst du?" "Ik heff dor al länger över nadacht un meen, man muß doch sehn, dat man en, twee gode Arbeiter kriegen dä. Dat arbeit sik uck beter in't Küppel, un man kann uck maal'n Wuurt snacken. Siemon hett de dree Hölpers beholen un hett noch'n poor mihr annahm, so as ik hört heff." "Jo, Siemon! De weet wat he wüll, un sülm hett he de Arbeit jüst ni erfunn. He lett annere för sik arbein." "Un verdeent Geld ohn dat he sik möh arbein mutt. Wi mööt uck sehn, dat wi Lüüd kriegt." "Bloots, wo schüllt wi se hernehm, Hannes? Ik wüßt keen." "Wi mööt se eenfach mihr beden as annere, denn krieg wi uck wück." "Wenn wi se toveel Geld beden doot, Hannes, bliff för uns jo nix mihr över." "Nee Hans, ni mihr Geld as bi annere, villicht sogor weniger. Aver dorför mööt wi se wat Godes to Eten beden. Godes Eten! Denn godes Eten is knapp in düsse Tieden."

Den annern Maandag, as Hans moorns fröh sien Fuhrwark anspannt harr, stunn he noch op de Hoffsteed to töven, denn Hannes weer noch ni dor. He gung noch wedder rin na sien Mudder, üm wat mit ehr to besnacken. As he wedder rutkeem, stunn Hannes mit twee frömde junge Lüüd blang sien Wagen. "Na, wat seggs nu, Hans. Ik heff twee Hölpers kregen. För jeden een." "Deuvel uck! Dat is goot, Hannes, dat laat ik mi gefalln. Wo hest du de denn herkregen?" "Dat vertell ik di naher. Hebbt wi noog to eten mit för de beiden? Beten heff ik noch mitbröcht", un he wiest op en Büdel, de he al op den Wagen smeten harr, "dor is Grütt un Mehl un dröge Arfen in." "Tööv man, denn gah ik nochmaal gau rin un haal uck wat. Klattert ji man al rup." Un he leep gau in't Huus rin.

Sien Mudder pack em en Stück Speck, en lütten Putt mit Smolt un en Broot in en Dook. "Kaamt ji dormit ut, Hans?" "Jo, Mudder. Hannes hett jo uck wat mitbröch. Ik kann di dorför betahln, Mudder, denn ik verdeen nu Geld, un wenn... " "Nee, nee, Hans, dat gifft dat ni. Solang ik hier in't Huus dat Seggen heff, is dat uck dien Huus. Du büßt mien Jung. Verdeen du di man Geld, wer weet, wat maal kummt." "Dank uck, Mudder", un af gung he.

De beiden Hölpers weern magere, junge Burschen, veel op de Rippen harrn se ni. Man kunn ehr meist dat Vaterunser döch de Backen lesen, as de Lüüd över magere Minschen seggt. Se seten still achtern in Wagenkassen un swegen för sik hin. Hannes sä liesen to Hans: "Laat uns man naher dor över snacken, wosücken wi mit de beiden afreken doot. Wi wüllt eerst maal sehn, dat wi an de Arbeit kaamt."

Ünnerwegens vertell Hans vun den Arger, de sien Vadder mit den Hardesvogt wegen all dat Niege harr wat hier kaam schull. Wenn sien Vadder sünst uck ni dull gesprächig weer, so harr he güstern doch örnlich vun't Ledder trocken, as Hans em na de Oberdüütschen fraagt harr. "Dat dore Tatervolk", harr he losbullert, "kriegt ehr Geld vun Staat ümsünst un sitt rüm un doot nix. Wo kann sowat angahn? Un wat wüllt se hier överhaupt?" Verwunnert harr Hans sien Vadder ankeken. "Aver Vadder, de Lüüd künnt doch nix dorför dat se nu hier sünd." "Nee, dat will ik uck ni seggen. Aver se harrn man lever dorblieven kunnt wo se weern. Hier is uck keen Platz för se. Över tweehunnert Hüser wüllt se hier buun, un denn all dat Land, Hans, stell di dat bloots maal vör?" "Up de Muurn is Platz noog, Vadder. Annerletz stunn Dr. Erichsen bi uns un hett uns vertellt, ut de Muurn kunn man mit de Tiet Maschland maken, man schall dor bloots an glöven un ni bang för ween." "Paperlapapp, Maschland, Hans? Dat hett he mi uck al maal vertellt, dat sall he uns eerstmaal vörmaken." "Dat will he uck, Vadder. Up'n Hohner Holm will he för sik sülm en Kolonissenstell övernehm, hett he seggt. Un denn will he de Siedlers dat wiesen, wosücken se dat maken schüllt. Un uck allerhand Saatkraam will he kaam laten vun Planten, de wi överhaupt noch ni kennt. Denn gifft dat villicht ganz niege Saaten de uck hier bi uns op'n Muur wassen doot, un denn.." "Denn? Wat denn? Denn will he Rosien un Pepernööt planten, wat?" harr sien Vadder em wat utlacht, "un Bööm planten, wo Wüß un Klümp an wassen doot, wat?"

Nadenklich keek Hannes röver na Hans. "Of dat angahn kann, Hans? Stell di vör, dat ganze Muur ward Maschland. Un denn waß hier villicht Planten, de wi noch ni kenn doot. Bi de Negers in Afrika schüllt dat Bööm geven wo Broot an wassen deit, un Nööt, so groot as Kinnerköpp. Wat weet wi, wat dat all gifft op de Welt?" "Wenn dat so is, Hannes, denn schulln wi ni bloots de Gravens rutsmieten, mi dünk, denn schulln wi tosehn, dat wi wat vun den Muur afkriegen doot." "Wosücken sall dat Land den verdeelt warrn? Hett dien Vadder dor uck wat över seggt?" "Dat is jo Königsland un geiht wull bloots an de Kolonissen, meent he." "Un wi maakt hier de Arbeit un kriegt nix af?" "Jo, weer weet wosücken dat nochmaal kummt? Aver op'e anner Siet, Vadder seggt uck, op'n Muur ward siendaag nix wassen as bloots Heid un Bent." Hannes seet in Gedanken blang Hans op dat Sittbrett, un en ganze Tiet weer dat still twischen de beiden jungen Lüüd. Toletz, as se den Barg in Oha achter sik harrn un bald bi de Arbeit weern, meen Hannes: "Op jeden Fall mööt wi de Ogen openholen un oppassen."

As se op ehr Arbeitsstell ankeem, sprung de beiden Hölpers ieverig vun Wagen rünner un hölpten flink, den Wagen aftopacken un dat Telt optostellen. Hans säbel vör jeden twee dicke Schieven Broot af, smeer Smolt dor op un geev jeden uck noch twee Schieven Mettwuß dorto. Hungerig beten se in dat Broot rin. Nu harrn se wat örnliches in de Maag, un denn kunn man uck Arbeit vun ehr verlangen. Hans un Hannes harrn in't Huus al Fröhkost eten, aver düsse beiden harrn vunmoorns bestimmt noch ni Dröög un ni Natt an de Mund hatt.

Naher gung jeder mit en Hölper an sien Graven, un dor stell sik bald rut, dat de Hölpers anstellig un willig weern. Hans markt bald, dat sien Hölper al in't Muur arbeit harr. Ach jo, dor wull he Hannes överhaupt noch na fragen, wo de beiden herkeem.

De Gelegenheit dorto ergeev sik even vör de Meddag, as Hannes vun sien Graven röverkeem üm dat Eten to kaken. "Wi bruukt vundaag ni kaken, Hannes. Ik heff'n Putt vull Supp vun to Huus mitkregen. Wi mööt em bloots warmmaken. Ik gah gau mit di." "Wi hebbt nu Hölpers, denn geiht de Arbeit uck ohn uns wieter, Hans." "Jo. Dor wull ik di överhaupt noch na fragen? Woneem kummst du överhaupt bi de dorn beiden verhungerten Lüüd?" Hannes lacht luuthals los. "West du wat? De heff ik Siemon afsnackt. Dat heet, he hett dor gor nix vun weten. Du weetst doch, Siemon hett noch mihr Lüüd instellt as wi utenannern gahn sünd. Snaaksch is dat jo, aver he versteiht dat ümmer wedder Lüüd to finn. Ik bün güstern hengahn, wo Siemon sien Mannschaft in Loschie is. Ik heff se fraagt, wat se bi Siemon verdeent. Un se sän, se weern tofreden, bloots dat Eten weer ni dull. Do sä ik, wenn twee mit mi kaam wulln, denn schulln se bi mi en beten weniger verdeen. Do lachen se mi wat ut un meen, ik schull man gau maken dat ik wieter keem. Ik sä, se schulln man lever eerstmaal tohörn, wat ik ehr noch mihr to seggen harr. Ik sä nu, se schulln wull'n beten weniger verdeen, dorför aver jeden Dag goot to eten un to drinken kriegen. Un se brukten sik dor överhaupt ni üm to kümmern, ganz ümsünst schulln se dat hebben." Do kregen unse beiden mageren Hölpers, de nu bi uns in Graven staht, den Kopp hoch. Se fragten bloots noch: "Stimmt dat mit dat gode Eten?" Ik sä: "Dor künnt ji ju to verlaten. Wenn ji goot arbein doot, denn sall ju dat an godes Eten ni mangeln."

"Man Hannes, dat hest du goot maak. Wo büß du dor bloots op kaam?" "Dat harr ik mi al lang vörher överleggt. As ik dat fast verspraken harr mit dat gode Eten, den schuß aver maal sehn. Do stunn de beiden op, packten ehr beten Plünn tosaam un keem furts mit mi. Wenn se uck mager sünd, aver arbein künnt se. Wat meenst du, wenn de eerst mihr op de Ribben hebbt, denn schaß du maal sehn?" "Aver wat ward Siemon seggen, wenn vunmoorns twee Mann ni mihr dor sünd? Weer dat ni beter west, wenn du vörher mit em snackt harrs, Hannes?" "Denn harrn wi keen Hölpers kregen, Hans. Laat Schiet! He kann jo tosehn dat he niege kriggt, he versteiht dat jo. Wenn ik em maal draap, ward he mi wull ni furts to Kleed gahn, wat? Un schimpen? Schimpen kann he mientwegen so lang as he will." "Weetst noch, Hannes, domaals in Sleswig, as Siemon den groten Slaadoot mit de Botterkruuk en övertrocken hett? He is'n lütten Krööt, kank di seggen. Wat meenst du, wenn he di uck so mit'n Kruuk to Kleed geiht?" "Ach wat, dorto kennt wi uns to goot. Ik much jo ni nochmaal so'n blau Oog hebben."